İnsanoğlu varoluşundan bu güne kadar akıl baliğ oluktan sonra (doğru ve yanlışı ayırt edebilme) yaşadıkları hayat boyunca varoluş, kendini ileri sürme, bilmişlik taslama, ego tatmini, gösteriş ve riya içerisine girip hep gündeme olmak ve kendisinden bahsedilmesini ister. Bu istekler kişinin hoşuna giden bir ego tatmin duygusudur, kendince mutlu olmak, kendini ispatlama dürtüsüdür.
İnsanları riya denen uçuruma yuvarlayan üç sebep vardır:
1- Övülme arzusu
2- Başkaları tarafından kınanma ve kötülenme korkusu.
3- Maddi menfaat temin etme, şan, şöhret, makam ve mevki elde etme hırsı
İşte riya denilen manevî hastalıkların öldürücü mikropları öz olarak bunlardır.
Riyakâr kişinin söz ve davranışlarındaki samimiyetsizlikleri, diğer insanlar tarafından kısa zamanda anlaşılır. Bunlara kimse güvenmez. Riya çok değişik şekillerde yapılmakla birlikte, bunlarda ortak özellik, dindarlık veya dürüstlük görüntüsü altında, insanlar arasında çıkar sağlamak, şan ve şöhrete ulaşmak arzusudur. Sevmedikleri kişileri seviyormuş gibi görünen, onlara yağ çeken, öven ve böylece menfaat sağlamaya çalışan riyakârlara da bol bol rastlanır.
Ancak bu biraz abartılı olunca toplumun yapısını bozmak, ahengini kaçırmak gibi durumları da beraberinde getiriyor. Doksanlı yıllarda gelişen teknoloji ve internet çağı sosyal medya kültürünü geliştirerek dünyanın bir ucundan diğer bir ucuna kadar bütün dünyadaki insanların uluorta her şeyi paylaşmalarıyla daha da hızlı yayılmaya başladı. Sosyal şuursuzluk da diyebiliriz. Oysa Allah bize özel hayatın gizliliği ve mahremiyeti konusunda hassas olmamızı söylemesine rağmen yapılıyor.
Oysa Allah bize şöyle sesleniyor.
“Allah’ ve ahret gününe inanmadıkları halde mallarını, insanlara gösteriş için sarf edenler de (ahret azabına uğrarlar). Yakın dostu şeytan olan kişi, ne kötü dost sahibidir. “(Nisa 28)
“Bakın bu ikiyüzlüler, Allah’ı kandırmaya çalışıyorlar; hâlbuki Allah onların kendi kendilerini kandırmalarını sağlıyor. Onlar namaz için kalktıklarında, gönülsüzce, sadece insanlar görüp takdir etsinler diye kalkarlar; Allah’ı da nadiren anarlar. ” (Nisa 142)
“Şüphesiz münafıklar, cehennemin en aşağı tabakasındadırlar.” (Nisa 145)
İnsanın öz niyetine kısmen veya tamamen ters olması, bir başka deyimle, insanın kısmen veya tamamen niyetinin aksine iş yapması ve bundan bir sonuç beklemesi riyadır.
Riyada, Allah’ın görmesi için sergilenen fiil, kul görsün diye sergilenir ve Allah’tan beklendiği söylenen sonuç kuldan beklenir. Bu demektir ki, riyada iki başlı bir yalan saklıdır. Birincisi; Allah için sergilediğini söylediği fiili kullar için sergilemek. İkincisi de; Allah’tan beklediğini iddia ettiği karşılığı kullardan beklemek.
Gerçek iman sahipleri, ibadet ve davranışlarını Allah rızası için yaparlar, insanların şöyle ya da böyle değerlendirmelerine itibar etmezler.
“İnsanlar sadece inandık! Demeleri ile bırakılacaklarını ve sınava çekilmeyeceklerini mi sanıyorlar?” (Enkabut 2)
Sosyal medya şuursuzluklarının en başında gelenler;
· Yediğini içtiğini anında resmini çekip kendisi ile birlikte hemen paylaşmak;
İnsan hiç düşünmez mi? Acaba o anda yediğini içtiğini bulamayan ve de açlıktan ölen insanlarında olduğunu?
· Bir ünlü, siyasetçi vb ile bir araya geldiğine onunla birlikte resim çekip paylaşmak; bir insan kendi yaptıkları başarıları ile övünmeli. Bir başkasının başarısı üzerinden övüngenlik yapmamalı bu ciddi bir hastalıktır. Eğer böyle uyguları varsa bir insanın hayatı boyunca hiçbir başarıya ulaşamamıştır. Ancak fotoğraf çektirmekle yetinmiştir.
· Durum bildirimi ve his paylaşımı yapmak; kimse kimsenin şu ana ne yapıyor veya nerede veya nasıl hissettiğini bilmek zorunda değil. Bu hisler kişiye has hislerdir. Bir başkasının kıskanmasına sebep olacak durumlardan kaçınmak erdemli kişilerin yapacağı eylemlerdir.
· Kıldığımız namazlar, tuttuğumuz oruçlar, yaptığımız haclar, yaptığımız yardımlar; insan yaptığı ibadeti gösteriş olsun diye değil Allah’a karşı kulluk vazifesini yerine getirmek için yapar. İnsanlara yaptığımız ibadetleri göstermemiz riyadan başka bir durum değildir. Ancak kişinin kendisini basitleştirmesidir. Yardım yapacakken bir elin verdiğini diğer elin görmemesi gerektiğini söyleriz her zaman. Ama ne hikmetse yaptığımız yardımları altın çerçeve ile asarız herkesin görebilecekleri her yere.
İnsan özeldir. İnsan Allahın en şerefli ve akıllı yarattığı bir varlıktır. Düşünüp tutalım diye bize öğüt veriyor. Bizi diğer canlılardan ayırt eden en önemli şey AKIL denen varlıktır. Ve en önemli unutmamamız gereken şey ise hiçbirimizin diğerimize üstün olmayışımızdır. Ancak yaptığımız işlerde amellerde takvada üstünlük kurarız. Gösteriş ve riya bizi ancak basitleştirir.
