Sinop’tan Derin Bir Yarık: TÜİK Verileriyle “Türkiye’nin En Fakir İli” Olmak
Sinop — Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Sosyoekonomik Seviye (SES), 2023” raporuna göre, 81 il arasında en düşük sosyoekonomik skora sahip il Sinop oldu. Bloomberght+2T24+2
Rapora göre, Sinop’un SES skoru 112 puan ile Türkiye ortalamasının oldukça altında kalırken, Yozgat ve Şanlıurfa 113’er puanla onu izliyor. T24+1
Neler Gözler Önünde?
SES indeksi, hanehalkının gelir düzeyi, eğitim süresi ve meslek özellikleri gibi kriterleri bir araya getirerek sosyal ve ekonomik yapıyı ölçüyor. Bloomberght+2bigpara.hurriyet.com.tr+2
Rapordaki değerlendirme, 2022–2024 yıllarının verilerine dayanıyor; referans yıl olarak 2023 esas alındı. Bloomberght+1
İl bazında, “en üst / üst / üst altı / üst orta / alt orta / alt / en alt” şeklinde gruplamalar yapılmış; Sinop, en alt grubun skoruyla ölçümlerde birinci sıraya oturmuş durumda. Bloomberght+2bigpara.hurriyet.com.tr+2
İlçelerde Durum Ne?
Raporda, Sinop’un ilçeleri açısından da derin uçurumlar görülüyor:
Merkez ilçe, 137 puanla ilin en yüksek SES skoruna sahip ilçesi. T24+2bigpara.hurriyet.com.tr+2
Gerze ve Boyabat sırasıyla 111 ve 110 puanla orta bir pozisyon alıyor. T24
En düşük skorlar ise Dikmen (84 puan) başta olmak üzere Saraydüzü (86) gibi ilçelere ait. T24
Yani, Sinop’un “en fakir il” olması sadece genel bir tespiti değil; ilçe düzeyindeki yapısal eşitsizliklerin de yansıması.
Tepkiler ve İddialar
Bu açıklama Sosyal Yardım ve siyaset gündeminde hızla yankı buldu:
CHP Sinop Milletvekili Barış Karadeniz, “Sinop halkı mutlu olabilir ama ekonomik anlamda esnafı, işçisi çok zorluk çekiyor” diyerek duruma tepki gösterdi. T24
Saadet Partisi Sinop İl Başkanlığı ise parti binasına astıkları pankartla durumu protesto etti:
“Yaparsa AKP yapar. Türkiye’nin en fakir ili ne yazık ki Sinop oldu. AKP’yi tebrik ediyoruz.” Milli Gazete+2Facebook+2
İl Başkanlığı, 52. sıradayken 81. sıraya geriletmeyi “Sinop’u en fakir il yapanlar” diyerek hükümete yüklendi. Milli Gazete+1
Neden Bu Kadar Geri Kaldık?
Bir il “en düşük sosyoekonomik seviye” kategorisinde olduğunda, bu durum pek çok faktörün bileşkesi olur:
Ekonomik çeşitlilik eksikliği: Sanayi, hizmet ya da teknoloji sektörlerine dair yatırım eksikliği
Coğrafi ve altyapı dezavantajları: Ulaşım, iletişim, lojistik zorlukları
Nitelikli iş gücünün göçü: Genç ve eğitimli nüfus, büyük şehirleri tercih ederek bölgeyi terk ediyor
Kamusal yatırım yetersizliği: Eğitim, sağlık, sosyal altyapıya ayrılan kaynakların az olması
Şimdi sorulması gereken soru şu: Bu gerileme “kader” mi yoksa önlenebilir bir fatura mı?
Sinop — Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı “en düşük sosyo-ekonomik seviye” sıralamasında 81 il arasında en alt sırada yer alan Sinop’un durumu, yerel siyasette sert eleştirilere sahne oldu. Eleştirilerin odağında, belediyenin gerçekleştirmediği ya da yetersiz kaldığı iddia edilen hizmetler ve partiler üstü beklentiler bulunuyor.
Sert Sözler: “CHP’li Belediye YATIRIM HİZMET ETSEYDİ Fakir Kalmazdık”
Bazı siyasi gözlemciler ve yerel muhalif kesimler, Sinop’un bugünkü yoksulluk tablosunda belediyeyi sorumlu tutuyor. Simgesel ifadeyle dile getirilen argüman şöyle:
“Sinop Belediyesi Sinop’a hizmet etmedi; eğer etseydi, fakir kalmazdık. Her CHP yönetimi Sinop’u halka hizmetle donatsa, bugün ‘en fakir il’ olmazdık.”
Bu söylem, yalnızca kurumsal eksiklikleri değil; aynı zamanda siyasi sorumluluğu da belediyeye yükleyen bir söylem olarak dikkat çekiyor.
Belediyeye Yönelik Somut İddialar
Eleştirilerin ana eksenini oluşturan bazı suçlamalar şöyle:
Akraba atamaları iddiası: Geçmiş dönemlerde Sinop Belediyesi'nde müdür kadrolarında aynı soyadı taşıyan çalışanların çokluğu kamuoyunda akraba kayırmacılığı tartışmasını gündeme getirdi. ankahaber.net
Projelerde dışlanma: CHP Sinop İl Başkanı daha önce, merkezi hükümetle yürütülen proje görüşmeleri esnasında belediye başkanının toplantılara dahil edilmemesine tepki göstermişti. Şehir Gazetesi
Yetersiz altyapı çalışmaları ve hizmet eksiklikleri: Eleştirilerde, su, internet, sağlık altyapısı ve kentsel iyileştirme alanları ön plana çıkıyor. Özellikle köylerde ve mahallelerde altyapı eksiklikleri sıkça vurgulanıyor. 12punto+2CUMHA - Cumhur Haber Ajansı+2
Belediye Cepheden Tepki Veriyor
Belediye cephesi, eleştirileri reddetmeyerek onlarca projeyi kamuoyuna duyuruyor:
CHP’nin resmi yayın organlarında, belediyenin “Şimdi Söz Sizde” uygulaması, kent belleğini koruma projeleri ve ulaşım hamleleri sıkça yer alıyor. belediyegazetesi.chp.org.tr
Öte yandan, Belediye Başkanı Metin Gürbüz, sosyal medya ve basın açıklamalarında “CHP’liliğini sorgulamak kimsenin haddi değildir” diyerek iddialara sert tepki gösterdi. Ekonomim+1
Belediyenin, “oy versin vermesin tüm yurttaşlara eşit hizmet” söylemiyle hareket ettiğini savunduğu da açıklamalar arasında yer almakta. IndyTürk+1
Gerçeklik ve Sorumluluk
Bu tür eleştirilerin ışığında şunları söylemek mümkün:
Tek parti yönetimi yeterli olmayabilir: Belediyenin varlığı tek başına yeterli değil; kaynak, yetki, merkezi hükümet desteği ve verimli yönetsel kapasite de şarttır.
İddialar araştırılmalı: Akraba kayırmacılığı, hizmet aksaklıkları gibi iddialar somut araştırma ve açık denetim mekanizmalarıyla ele alınmalı.
Siyaset–yönetim ayrılığı: Siyasi söylem yükselirken, yönetimsel performans da değerlendirilmeli; “suçu sadece parti yönetimine yüklemek” eksik bir bakış olabilir.
Vatandaşın sesi önemli: Yerel halkın somut şikayetleri (kırsalda altyapı, su, ulaşım, sağlık hizmetleri) medyaya ve karar alıcılara iletilmeli; bu, baskı mekanizması olarak iş görebilir.
Aşağıda, kamuya açık kaynaklardan derlediğim Sinop Belediyesi’nin bütçe ve harcama verileri ile eksik yönleri ve çelişkili hususlar üzerine analizler yer alıyor. Bu veriler ışığında “Belediye hizmet etseydi fakir kalmazdık” iddialarının hangi yönlerden gerçeklik payı taşıdığı, hangi yönlerden ise tartışmalı olduğu daha net görünebilir.
1. Mevcut Bütçe / Harcama Verileri: Somut Rakamlar
1.1 Mali Tablolar / Bilanço Verileri
Sayıştay tarafından yayımlanan bilanço verilerine göre, Sinop Belediyesi’nin mali tabloları kamuoyuyla paylaşılmış durumda. Sayıştay
2023 yılı için belediyenin gelir kaynakları; vergi gelirleri, teşebbüs ve mülkiyet gelirleri gibi kalemlerden oluşuyor. Örneğin, 2023’te vergi gelirleri yaklaşık 13.485.000 TL öngörülmüş durumda. dosya.sinop.bel.tr
Ayrıca, 2024 yılı faaliyet raporuna göre, belediyenin gider bütçesinin gerçekleşme oranı %83 olarak belirtilmiş; personel giderleri bu harcamanın %34,43’ü oranında bir paya sahip. dosya.sinop.bel.tr
1.2 Giderler, Ödenek İptalleri ve Devir Giderleri
2024 yılı verilerine göre, belediye yılı içinde 256.981.780,89 TL gider yapmış; fakat 37.594.880,80 TL tutarında ödenek iptal edilmiş. Bu da “kalan ödenek kalmamış olup 2025 yılına devreden ödenek” olduğu belirtiliyor. Sayıştay
Diğer bir raporda, “mal alım ve hizmet giderlerinde 2.384.427,49 TL (%8), sermaye giderlerinde 3.242.592,27 TL (%86,05) azalış olmuştur” ibaresi yer alıyor. Yani, planlanan sermaye (yatırım) giderlerinde ciddi düşüşler yaşanmış. Sayıştay
1.3 Gelir — Bütçe Kalemleri
2023 faaliyet raporuna göre; vergi gelirleri, teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, bağış ve yardımlar ile “diğer gelirler” üzerinden bütçe gelirleri oluşuyor. dosya.sinop.bel.tr
2025 bütçesi için önerilen gelir-gider tahmini toplamı 848.452.189,52 TL olarak belirlenmiş durumda. ajanssinop.com
2. Eleştiri Açısından Öne Çıkan Hususlar
Bu veriler ışığında, belediyenin “hizmet etmeme” iddialarını destekleyecek ya da bunları sorgulatacak bazı güçlü ve zayıf noktalar ortaya çıkıyor:
| Eleştiri / Soru | Verilere Dayanan Bulgular | Değerlendirme ve Belirsizlikler |
|---|---|---|
| Yatırım bütçesinin düşük olması | Sermaye giderlerinde ciddi azalış raporlanmış (örneğin 3.242.592,27 TL düşüş) Sayıştay | Azalan yatırım harcamaları, altyapı, kentsel dönüşüm, yol gibi somut projelerin eksik kalmasına neden olabilir. Ancak “yatırım planlaması zorunlulukları, mali olanaklar, dış kaynak temini” gibi faktörler de rol oynar. |
| Personel harcamalarının yüksek payı | 2024’te personel giderleri toplam giderin %34,43’ü oranında. dosya.sinop.bel.tr | Personel maliyetleri normaldir, ama bu oranın yüksekliği, kaynakların hizmet ve yatırım projelerine yönlendirilmesini kısıtlamış olabilir. |
| Ödenek iptalleri / devreden bütçeler | Yüksek tutarda iptal edilen ödenekler ve devreden ödenek durumu var. Sayıştay | Ödenek iptalleri, projelerin tamamlanmaması ya da planlanan hizmetlerin eksik uygulanması anlamına gelebilir. Ancak iptallerin nedenleri (kaynak yetersizliği, plan değişikliği gibi) raporlarda açıkça belirtilmeli. |
| Gelir kaynaklarının sınırlılığı | Vergi gelirleri ve teşebbüs gelirleri sınırlı bir temel oluşturuyor; büyük pay “diğer gelirler” kategorisinde. dosya.sinop.bel.tr | Belediyenin kendi öz gelir kapasitesi zayıfsa, büyük projeler ve kapsamlı hizmetler için merkezi destek, hibe, kredi kullanımı gerekir. |
| Bütçe artışı / gelir-gider dengesi | 2025 bütçesinin 2024’e göre %59 artışla planlanması gibi iddialar var. ajanssinop.com | Artırım planı olumlu bir işaret; ancak artışın ne kadarının “gerçekleşebilir” olduğu, borç ya da dış kaynaklara bağımlılığı incelenmeli. |
| Projelerin gerçekleştirilme oranı / faaliyet raporları | 2024 yılında gerçekleşme oranı %83 olarak belirtilmiş. dosya.sinop.bel.tr | %83 seviyesinde gerçekleşme, ideal olmamakla birlikte bazı hizmetlerin planlanan düzeyde yapılamadığını gösteriyor. |
Sinop Belediyesi’nin Mali Verileri: Hizmet Eksikleri “İddia” Mı, Gerçek mi?
Sinop — TÜİK’in açıkladığı sosyoekonomik sıralamada Sinop’un “en fakir il” ilan edilmesinin ardından, belediyeye yönelik “hizmet etmedin, fakir kaldık” iddiası siyasetin gündemine oturdu. Peki bu iddiayı destekleyecek mali kanıtlar var mı? İşte resmi bütçe ve harcama tablolarından derlenen çarpıcı veriler:
Bütçeden Projeye Giden Yol: Eksikler Gözle Görünür
Sinop Belediyesi’ne ait 2024 mali yılı tablosunda toplam 256,98 milyon TL gider yapıldığı, ancak 37,59 milyon TL tutarında ödenek iptal edildiği görülüyor; bu da projelerin tamamlanamaması ya da bütçe planlamasında boşluklar anlamına gelebilir.
Yatırım (sermaye) giderlerinde ciddi düşüşler yaşandığı; belediyenin planladığı yatırımların önemli kısmını hayata geçiremediği raporlarda açıkça yer alıyor.
2024 yılı gerçekleşme oranı %83 seviyesinde; bu da planlanan projelerden ortalama %17’lik kısmın hayata geçmediğini gösteriyor.
Personel giderleri, toplam giderin yaklaşık üçte biri oranında—bu kadar yüksek bir pay, kaynakların hizmet projelerine aktarımını sınırlandırabilir.
Gelir kaynakları açısından belediyenin öz gelirleri sınırlı; vergi ve mülkiyet gelirleri nispeten mütevazı seviyelerde kalıyor. Bu durum, belediyeyi merkezi bütçe, dış kredi ya da hibe kaynaklara bağımlı hale getiriyor.
Öte yandan, 2025 için önerilen bütçe 848 milyon TL’nin üzerinde; önceki yıla göre yaklaşık %59’luk bir artış hedeflenmiş durumda. Bu artışı gerçekleştirebilmek, büyük bir mali kapasite gerektirecek.
“Hizmet Etmedin” İddiasına Karşı Savunma Noktaları
Belediyenin mali kapasitesi, kaynak yönetimi, merkezi hükümetten gelen destek ve kredi imkanları gibi dış faktörler, hizmet etme kabiliyetini doğrudan sınırlandırıyor.
Ödenek iptalleri, bazen projelerin teknik veya beklenmedik koşullarda revize edilmesinden kaynaklanabilir; bu her zaman “iş yapılmadı” anlamına gelmez.
Gerçekleşme oranı %83 olmakla birlikte, bu “kısmen” gerçekleşme demektir — planlanan projelerin tamamı değil büyük bir kısmı uygulanabilmiş.
Aşağıda, elimizdeki resmi kaynaklar ve yayınlar üzerinden Sinop Belediyesi’nin son yıllardaki yatırım / proje trendleri hakkında çıkarımlar ve “belediye gerçekten pasif miydi?” sorusuna ışık tutacak bulgular yer alıyor:
1. Temel Veriler: Personel Sayısı, Bütçe ve Kurumsal Yapı
2019 yılı Sayıştay Raporu’na göre, Sinop Belediyesi’nin o yılki bütçesi ~ 69,95 milyon TL öngörülmüş; yıl içinde 63,31 milyon TL gider yapılmış ve 6,64 milyon TL ödenek iptal edilmişti. Sayıştay
Aynı raporda belediyede 70 memur (657-4/A), 15 sözleşmeli (657-4/B) personel, 156 işçi (657-4/D) ve şirketten hizmet alımı yoluyla çalışan 139 işçi bulunduğu belirtiliyor. Sayıştay
2025 yılı bütçe tahmini 848.452.189,52 TL olarak meclisçe oy birliğiyle kabul edilmiş durumda; bu bütçe 2024’e göre yaklaşık %59 artış öngörüyor. ajanssinop.com
Bunlar, belediyenin görev kapasitesini ve insan kaynağını gösteren temel parametreler.
2. Stratejik Planlar, Performans Programları ve Yatırım Politikaları
2025–2029 Stratejik Planı’nda belediye “kamu yatırım programında rasyonelleştirme”, “verimsiz harcama alanlarını tasfiye etme”, “tasarruf anlayışı” gibi ifadeler göze çarpıyor. dosya.sinop.bel.tr
2020–2024 Stratejik Plan’da, “kamu harcamalarının önceliklendirilmesi”, “kaynakların etkin kullanımı”, “yatırımların sonuç odaklı izlenmesi” gibi hedefler yer alıyor. dosya.sinop.bel.tr
Bu planlardaki hedefler, belediyenin “yatırım ve proje odaklı çalışmayı artırma” yönünde taahhüt içerdiğini gösteriyor; ancak bu taahhütlerin fiili hayata geçirilme oranı belirsiz.
3. İl Genelindeki Yatırım Programı ve Proje Dağılımı
Resmî “2024 Yatırım Programı” belgesi (İl Planlama / Valilik) üzerinden, Sinop’a ayrılan yatırımlar ve projeler listeleniyor. sinop.gov.tr
Ayrıca 2025 Yılı Yatırım Programı’nda Sinop için 27 proje yer almakta; toplam proje tutarı ise yaklaşık 25.010.790.742 TL olarak bildiriliyor. Sinop Ticaret Müdürlüğü
Yerel haber kaynakları da 2025 yılı için “Sinop’a ayrılan yatırım ödenekleri” duyuruyor, projelerin il genelindeki yatırım planlamasına konu olduğunu gösteriyor. Facebook
İlçelere / Bölgeler Arasına Dağılım ve Kentsel Planlama
“Sinop Merkez İlçe Planlama Alt Bölgesi 1/25.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı” gibi planlama belgelerinde, kentsel alanların yatırım, altyapı, imar düzeni gibi projelere ayrılmış alanlar görülüyor. Web Dosya
Planlama belgelerinde tarım arazileri, kırsal altyapı, imar değişimleri gibi hususlar ele alınmış; bu, yatırım programlarının yalnızca şehir merkezi değil bölgesel düzeyde planlandığını gösteriyor. Web Dosya
4. Değerlendirme: Belediye Pasif Miydi, Yapılanlar Yetersiz Miydi?
Elde bulunan veriler ışığında şöyle yorum yapmak mümkün:
Pasiflik iddiası tam olarak doğrulanamıyor: Zira belediye strateji planlarında yatırım öncelikleri yer almakta, il genelinde yatırım programlarına proje payları verilmiş durumda ve bütçede önemli artış hedefleri konulmuş durumda.
Ancak yatırımların gerçekleşme oranı, kaynak yönlendirme etkisi ve ilçelere erişim boyutu açısından ciddi eksikler görünmekte. Örneğin, planlanan projelerin tümüne ulaşılamaması, iptal edilen ödenekler ve bütçük kesintiler bu eksikliklerin işareti olabilir.
Yatırım programlarında büyük rakamlarla proje tutarları açıklansa da, bunların ne kadarının pratikte uygulamaya geçirilebildiği ve sürdürülebilir kılındığına dair şeffaf veri eksikliği mevcut.
Ayrıca, ilçeler ve kırsal alanlara projelerin ne kadar dağıldığı, merkez dışındaki bölgelerde altyapı ve hizmet farkları ne kadar kapatılabildiği — bu, “belediye hizmet etseydi fakir kalmazdık” iddiasının güçlü sınavıdır — net olarak gözlemlenemiyor.
