Ramazan Arapça bir kelimedir. Kamerî aylardan dokuzuncusunun ismidir. Ramazan, yaz sonunda güz mevsiminin evvelinde yağıp yeryüzünü tozdan temizleyen yağmur manasına “ramdâ” kelimesinden türemiştir. Bu yağmur genellikle yeryüzünü temizler. Bunun gibi Ramazan da Müminleri günah kirlerinden temizler, kalplerini pak eder.
Ramazan ayı Kur’an’da adı geçen tek aydır ve içindeki Kadir gecesi münasebetiyle de diğer aylardan üstündür. Sosyal yardımlaşma ve dayanışmanın pekiştiği; sevgi, saygı, kardeşlik, dostluk ve muhabbetin arttığı; amellerin mükâfatlarının diğer aylara göre kat kat olduğu, nefislerin terbiye edildiği, yoksulların doyurulup gözetildiği, iyiyi kötüden ayırmak için insanlara yol gösteren bir aydır.
Aylar arasında Ramazan ayı, vücutta kalp gibidir. O ayda ibadet, zikir, oruç diğer aylarda yapılandan çok daha faziletlidir. İbadet hazzı ile gönüllerin rahatladığı, kulluk şuurunun derinden hissedildiği, geçmişin muhasebesi ile hatalardan dönüldüğü bir aydır Ramazan... Ashab-ı Kiram, bu ay yaklaşınca birbirlerini “Sana müjdeler olsun! Ramazan ayına giriyoruz.” diye müjdelerlerdi.
Ramazan ayı, bereket ayıdır. Sadece yemekten kesilerek aç kalınan bir ay değil, nefsin arınması için bedenin çeşitli ihtiyaçlardan mahrum bırakılmasıdır. Hiçbir denetim olmadan sadece Allah’ın rızasını kazanmak ve affına mazhar olmak için tutulan oruç, manevi yönden arınmayı sağlar. İhtiraslar erirken ibadet arzusu körüklenir. Şeytani arzular frenlenirken, yardımseverlik artar. Allah (cc) bu ayda günahları bağışlar, duaları kabul eder.
Bu ayda yapılan nafile ibadetler, diğer aylarda yapılan farz ibadetler mesabesindedir. Bu ayda yapılan farz ibadet, diğer aylarda yapılan yetmiş farz gibidir. Cehennem kapılarının kapandığı ve cennet kapılarının sonuna kadar açıldığı aydır ramazan ayı. Bir oruçluya iftar verenin günahları affolur, cehennemden azat olur.
Rivayet edildiğine göre, Peygamber Efendimiz (sav), bir gün minbere çıkarken birinci basamakta “Âmin”, ikinci basamakta “Amin” ve üçüncü basamakta da “Âmin” dedi. Daha sonra şöyle buyurdu. Bana Cebrail (as) gelip “Ya Muhammed! Kim Ramazan ayına erişir de bağışlanmazsa, Allah(cc) onu (ilahi rahmetinden) uzaklaştırsın!” dedi. Ben de “Âmin” dedim. Sonra Cebrail (as) “Kim ana-babasına veya onlardan birine yetişir de cehenneme girerse, Allah(cc) onu (ilahi rahmetinden) uzaklaştırsın!” dedi. Ben de “Âmin” dedim. Sonra yine Cebrail (as) “Sen, kimin yanında anılırsan (ve) üzerine salâvat getirmezse, Allah(cc) onu (ilahi rahmetinden) uzaklaştırsın!” dedi. Ben de “Âmin” dedim.”
Allah Zülcelal, bir sene boyunca işlenmiş günahları, Ramazan ayının ibadetiyle affediyor. Birçok ilahi rahmetin olduğu Ramazan ayı için Peygamber Efendimiz (sav) “Eğer benim ümmetim, Ramazan ayında kendileri için neler olduğunu bilselerdi, bütün senenin Ramazan olmasını isterlerdi.” buyurmuşlardır.
İmam-ı Rabbani, Mektubat isimli eserinde şöyle diyor: “Bu ayda, her gece, Cehenneme girmesi gereken binlerce Müslüman affolur, azat olur. Bu ayda, Cennet kapıları açılır, Cehennem kapıları kapanır. Şeytanlar zincirlere bağlanır. Rahmet kapıları açılır.”
Hz. Ebu Hureyre’den de (r.a.) şöyle bir rivayet var: Size Ramazan ayı geldi. O mübarek bir aydır. Allah size Ramazan ayı orucunu farz kıldı. O ayda gök (rahmet) kapıları açılır, Cehennem kapıları kapanır ve azılı şeytanlar bağlanır. O ayda bir gece vardır ki, bin aydan daha hayırlıdır. Kim o gecenin hayrından mahrum kalmışsa, o kimse hakikaten (bütün hayırlardan) mahrum kalmış- tır. Ramazan ayı evvelki ile arasına kefarettir. Her gece bir münadi şöyle nida eder. “Ey hayır sahibi, hayrını yap! Ve ey şer sahibi, biraz geri dur!”
Ramazanda Allah’ı zikreden mağfiret olunur. O ayda Allah’tan (c.c) dilekte bulunan kimse de mahrum edilmez. Bir kimse Ramazan orucunu inanarak ve sevabını umarak tutarsa, geçmiş günahları mağfiret olur. Ramazan ayında ailelerin nafakasını geniş tutmak gerekir. Çünkü bu ayda yapılan harcama, Allah yolunda yapılan harcama gibi sevaptır. Bu ayda emri altında bulunanların işlerini hafifleten, onların ibadet etmelerine kolaylık gösteren âmirler de af olur, Cehennemden azat olur. Ramazan-ı şerif ayın- da Resulullah esirleri azat eder, her istenilen şeyi verirdi. Bu ayda ibadet ve iyi iş yapabilenlere, bütün sene bu işleri yapmak nasip olur. Bu aya saygısızlık edenin, günah işleyenin bütün senesi, günah işlemekle geçer.
Kur’an-ı Kerim, Ramazan ayının Kadir Gecesi’nde indirilmeye başlanmıştır. Ramazan ayı oruç, ibadet ve sabır ayıdır. Allah’ın rahmet ve bağış kapılarının açıldığı aydır. Sevgili Peygamberimiz, Ramazan ayında içtenlikle yapılan dua, ibadet ve iyiliklerin Allah katında daha değerli olacağını bildirmiştir.
Ramazan ayı namaz ve orucun yanında aynı zamanda bir yardımlaşma ayıdır. Bu ayda yoksullar, düşkünler daha çok hatırlanır. Geleneğimizde yakınlar, komşular, yoksullar iftara çağrılır. Maddi durumu iyi olmayanlar için iftar sofraları düzenlenir.
“Allah’ım! Senin için oruç tuttum, sana inandım, sana güvendim. Senin rızkınla orucumu açtım ve ramazan ayının yarınki orucuna da niyet ettim. Benim geçmiş ve gelecek günahlarımı bağışla!” duasıyla, iman ve ihlâs ile oruç tutan kişinin iki sevinci vardır. Biri orucu açtığı zamanki sevinci, diğeri de Rabbine kavuştuğu zamanki sevincidir. Kul ile Allah arasındaki samimiyetin ölçüsü olan oruçta riya olmaz.
Ateşe karşı perde, samimiyetle Allah’a yaklaşma ve sabrın göstergesi olan oruç, Allah içindir ve karşılığını Allah fazlı kereminden mükâfatlandıracaktır.